KARAYOLLARI MOTORLU ARAÇLAR ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL ŞARTLAR DEĞİŞİKLİĞİ

20/03/2020

GİRİŞ

20.03.2020 tarihli ve 31074 Sayılı Resmi Gazete’de “Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Genel Şartlar” (“Genel Şartlar”) yayımlanmıştır.

Özellikle değer kaybı ve tazminat hesabına ilişkin önemli değişikler içeren genel şartlar, 01.04.2020 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek olup, yürürlük tarihinden önce akdedilmiş sözleşmelere sözleşmenin akdedilme tarihinde geçerli Genel Şartlar, 01.04.2020 tarihinden sonra akdedilen sözleşmelere ise bu Genel Şartlar uygulanacaktır.

I. DEĞER KAYBI TAZMİNATI YÖNÜNDEN ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER

Genel şartlar “A.2 Tanımlar” başlıklı maddesinin (f) bendinin (iii) numaralı alt bendinde düzenlenen “orijinal parça” tanımı yürürlükten kaldırılarak yerine (g) bendi ile “yeniden kullanılabilir parça” tanımı yapılmıştır. Bu kapsamda, yeniden kullanılabilir parça, 30/12/2009 tarihli ve 27448 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik kapsamında düzenlenen kodlandırılmış, hasarsız ve takip edilebilir, araç ve can güvenliği ile çevre standartlarını karşılayan parçaları ifade etmektedir.

Genel şartların B.2 Maddesi uyarınca; aracın model yılına bakılmaksızın, onarımı mümkün olmayan veya eşdeğer parça veya yeniden kullanılabilir olmayan parça ile değişimine imkan olmayan hasar gören parça, orijinali ile değiştirilir. Onarımın mümkün olduğu hallerde, sigortacının sorumluluğu kaza tarihindeki eşdeğer veya yeniden kullanıbilir parça ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda, sigortacının onay verme süresi ise hasar ihbar tarihinden itibaren 3 (üç) iş gününe uzatılmıştır.

Değer kaybı hesaplamasına ilişkin genel şartlar EK-1’de yer alan değer kaybı hesabı, aracın rayiç değeri, hasarın boyutu ve aracın kullanılmışlık düzeyi esaslarına göre yeniden formulüze edilmiştir. Bu kapsamda, aracın kullanılmışlık düzeyine göre belirlenen kat sayıların yanı sıra; aracın piyasa değeri doğrultusunda hasar boyutu; büyük, orta, küçük ve basit olmak üzere dört farklı kategoriye ayrılarak her biri için farklı kat sayılar belirlenmiştir.

Genel şartların yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içerisinde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Sigorta Eksperleri İcra Komitesi (“TOBB SEİK”) bünyesinde araç değerlerine ilişkin liste oluşturularak ilan edilecektir. Hesaplamada, söz konusu listede ilan edilen değer ile Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği (“TSB”) Kasko Araç Değer Listesinde belirtilen değerlerin ortaması esas alınacaktır. TOBB SEİK tarafından liste oluşturulana kadar TSB Kasko Araç Değer Listesindeki bedel dikkate alınacaktır. Her iki listede de yer almayan araçlar bakımından ise piyasa analiz yöntemlerine göre rayiç bedel belirlenecektir.

Değer kaybı tespiti, genel şartlarda düzenlenen esaslar doğrultusunda yapılacak olup ilgili branşta ruhsat sahibi sigorta eksperi, Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi tarafından kurulacak sitem üzerinden sıra esasına göre atanacaktır.

Değer kaybı tazminatına ilişkin en önemli değişiklikler bir diğeri ise, teminat dışı haller kapsamının genişletilmesidir. Bu bağlamda; tekerlekli/paletli ve zırhlı toplumsal müdahale araçları, belediye otobüsleri, yol süpürme araçları, itfaiye araçlarındaki hasar sebebiyle yapılan değer kaybı talepleri ve yabancı plakalı araçların Türkiye’de karıştığı kazalarda yabancı plakalı araçlar için yapılan değer kaybı talepleri Zorunlu Mali Mesuliyet Sigorta (Trafik) poliçesi kapsamı dışına çıkartılmıştır.

Ayrıca, genel şartlar EK-1’e eklenen 3. Madde uyarınca, araçta meydana gelen maddi hasarın, aracın rayiç bedelinin %2’sinin altında kalması halinde değer kaybı tazminatının maddi araç hasar tutarından yüksek olamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Son olarak, genel şartlar EK-6 ile düzenlenen sigorta şirketine başvuru esnasında sigorta ettiren tarafından sigortacıya iletilmesi zorunlu olan belgeler; araç hasarı, değer kaybı ve diğer hasarlar olmak üzere üç başlık altında ayrı ayrı düzenlenmiştir. Bu bağlamda, araç hasarı halinde sigortacıya aşağıdaki evrakın iletilmesi zorunludur:

Trafik Kazası Tespit Tutanağı resmi tasdikli sureti veya taraflar arasında tutulmuş kaza tespit tutanağı, varsa ifade tutanakları veya görgü tespit tutanakları,
Mağdur araca ait ruhsat,
Varsa hasarlı araç resimleri,
Mağdur araç sahibine/zarar gören üçüncü şahsa ait banka hesap bilgileri (banka - şube adı, Iban numarası).

Değer kaybı başvurularında ise yukarıdakilere ek olarak; talep beyanı ve mevcut ise ekspertiz raporu zorunlu evrak arasında sayılmıştır. Diğer hasarlar bakımından ise ayrıca hasarlı malın sahiplik belgesi ve onarıma ilişkin fatura, tazminat ödemesi için sigortacı tarafından istenecek belgeler arasına eklenmiştir.

II. BEDENİ ZARARLAR YÖNÜNDEN ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER

A) GENEL DEĞİŞİKLİKLER

Genel şartlarda yapılan değişiklikler ile, destekten yoksun kalma tazminatı ve sürekli iş görmezlik tazminatı hesap yöntemlerine ilişkin esaslar açık ve detaylı olarak düzenlenmiştir. Bununla beraber, genel şartlar ekinde belirlenen usul ve esaslar dışında kalan istisnai durumlarda yargı içtihatları, sigortacılık prensipleri, yayımlanmış istatistiki veriler ve ilgili bilimsel çalışmalar göz önünde bulundurularak çeşitli varsayımların kullanılabileceği belirtilmiştir.

Tazminat hesap yöntemine ilişkin olarak genel şartlar ile getirilen en önemli değişikliklerden biri, işlemiş dönem hesabının, esas alınacak gelir üzerinden teknik faiz indirimi uygulanmadan ve hesap tarihine kadar güncellenmeden yapılmasının öngörülmesidir.

Bunun yanı sıra; sigorta şirketi tarafından, ibraname alma koşulu aranmaksızın, başvuru üzerine yapılan ödemenin eksik olduğu iddiası ile doğan ihtilaflarda, ödeme günü verilerinin esas alınarak yapılacak hesaplama neticesinde bakiye tazminat çıkması durumunda farkın ödeneceği de açıkça hüküm altına alınmıştır.

Maluliyet oranının artışı nedeniyle yapılan başvurularda ise tazminat hesabı, maluliyet artış tarihinden itibaren hesaplanacaktır.

Ayrıca, sigorta şirketi tarafından, tazminat ödemesine esas alınan aktüerya raporunun hak sahibine yazılı veya güvenli elektronik iletişim vasıtası ile ödemeden itibaren beş iş günü içerisinde gönderilmesi zorunlu kılınmıştır.

Genel şartlar EK-6 ile tazminat ödemesinde sigortacı tarafından istenecek belgelerde de değişiklik yapılmıştır. Bu kapsamda, sürekli sakatlık nedeniyle yapılacak başvurularda hak sahibi tarafından sigorta şirketine iletilmesi gereken zorunlu evrakın kapsamı genişletilerek aşağıdaki belgeler sayılmıştır:

Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik doğrultusunda hazırlanan sağlık kurulu raporu,
Epikriz Raporu,
Genel adli muayene raporu,
Tüm tetkik ve tedavilere ilişkin raporlar,
Mağdura ait kimlik belgesi fotokopisi,
Kaza raporu varsa bilirkişi raporu veya keşif zaptı veya mahkeme kararı,
Mağdura ait kaza tarihi itibarıyla son gelir durum belgesi,
Hak sahibine ait banka hesap bilgileri (banka - şube adı, Iban numarası),
Sağlık verilerine erişim, işleme ve aktarım konusunda mağdur tarafından verilen açık rıza beyanı.

Vefat halinde sigorta şirketine gönderilmesi gereken güncel vukuatlı nüfus kayıt örneğinde anne ve baba bilgisinin de gösterilmesi gerektiği ifadesine yer verilmiştir. Kaza tespit tutanağına ek olarak mevcut olması halinde bilirkişi raporu, keşif zaptı veya mahkeme kararı ile ölüm belgesi ve ölü muayene otopsi raporu da zorunlu evrak listesine eklenmiştir.

B) TAZMİNAT HESABINA İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER

Destekten yoksun kalma tazminatı ve sürekli iş görmezlik tazminatının hesaplanmasına ilişkin önemli değişiklikler içeren genel şartlar hükümleri aşağıdaki başlıklar altında özetlenmektedir.

1. ESAS ALINACAK GELİR

Zarar görenin aylık gelirinin asgari ücretten düşük olması durumunda, kaza tarihindeki net asgari ücretin esas alınacağı konusunda bir değişiklik olmamak ile beraber, gelirin asgari ücretten yüksek olduğu durumlarda kaza tarihi itibariyle vergilendirilmiş resmi belgeli gelir beyanın sunulması şartı getirilmiştir. Bu durumda hesaplama, beyan edilen net gelir üzerinden yapılacak olup, işlemiş ve işleyecek dönem hesaplamalarında net gelirin net asgari ücrete oranı esas alınacaktır. Resmi belge haricinde ilgili odadan alınacak emsal ücret yazısı iş yeri sahipleri ve ortakları açısından düzenlenen istisnai durum haricinde geçerli kabul edilmeyecektir.

Vergilendirilmiş resmi belgeli gelir beyanı haricinde, zarar görenin kira, temettü ve kar payı da dahil olmak üzere hisse ve faiz gibi gelirleri hesaplamada dikkate alınmayacaktır. Bununla beraber, vergilendirilmiş gelir beyanına ek olarak ikramiye, prim, giyim ve yakacak gibi aylık olmayan ancak belirli dönemlerde yapılması söz konusu olan düzenli ödemelerin aylık gelir olarak hesaplamada dikkate alınabilmesinin koşulu, kaza tarihinden önceki son bir yıla ait belgelerin beyan edilmesine bağlanmıştır.

Zarar görenin 18 yaşının altında olması durumunda da beyan edilen gelir esas alınacaktır.

Zarar görenin işyeri veya işyeri ortağı olması durumunda, hesaplamada esas alınacak emsal ücret, kendi işyerlerinde gerçekleştiremedikleri çalışmanın yerine getirilmesi için katlanacakları emsal maliyet tespit edilerek belirlenecektir. Emsal ücret yazısının, işyerinin veya iş sahibinin kaza anında bağlı olduğu meslek odasından alınması gerekmektedir.

Türkiye’de yerleşik olmayan kişiler bakımından da vergilendirilmiş geliri ispatlayan resmî bir belgenin sunulması halinde söz konusu gelir esas alınacak olup, aksi takdirde tazminat hesabında Türkiye Cumhuriyeti’nde geçerli net asgari ücret esas alınacaktır.

2. EMEKLİLİK YAŞI

Pasif dönem hesabı başlangıç dönemi, 1/1/1990 tarihi öncesi doğumlular için 60 yaş, 1/1/1990 tarihi ve sonrası doğumluları için ise 65 yaş olarak belirlenmiştir. Çalışma süresine ilişkin özel kanun hükümleri ise saklı tutulmuştur.

Bununla beraber, zarar gören kişinin, kaza tarihi itibariyle pasif dönem içerisinde çalışmaya devam ettiğinin tespiti halinde, aktif dönem hesabının iki yıl daha uzatılarak hesaplanacaktır, iki yıl sürenin bitiminde pasif dönem hesabı yapılacaktır.

Yukarıda belirtilen ayrıma göre, 60/65 yaşın altında bulunan ve emekli olduğu bilinen kişilerin çalıştığının biliniyor olması durumunda resmi belgeli gelir beyanı üzerinden hesaplama yapılacaktır fakat aktif ve pasif dönem ayrımında 60/65 yaş esas alınacaktır. Çalışıyor olmamaları halinde ise pasif dönem hesabı yapılacaktır.

3. ASKERLİK DÖNEMİ

Destekten yoksun kalma tazminatı hesaplamasında askerlik döneminin dikkate alınmayacağı genel şartlar değişikliğinde açıkça ifade edilmiştir.

Sürekli iş görmezlik tazminatı hesabında ise, malul kalanın askerliğe elverişli olmadığına dair resmi belgenin olmaması durumunda muhtemel askerlik süresince pasif dönem hesaplanacağı öngörülmüştür.

4. DESTEKTEN YOKSUN KALAN EŞİN YENİDEN EVLENME İHTİMALİ

Destekten yoksun kalma tazminatı hesabında, zararı azaltan durumlardan biri olarak kabul edilen sağ kalan eşin evlenme olasılığı hususunda, tazminattan yapılacak indirim oranı, genel şartlar değişikliği ile yeknesak hale getirilmiştir.

Bu kapsamda, çocuk sahibi olmayan dul kalan eşin cinsiyeti ve yaşı dikkate alınarak yapılacak indirim oranı belirlenmiş olup velayet ve vesayet altındaki her bir çocuk için belirtilen oranlar üzerinden %5’er indirim yapılması öngörülmüştür.

5. YETİŞTİRME GİDERİ

Tazminat hesabını azaltan bir diğer durumlardan biri olan yetiştirme gideri konusunda da genel şart değişikliği ile uygulamadaki farklılıkların ortadan kaldırılması amaçlanmıştır.

Bu kapsamda, 18 yaşın altında vefat edenlerin desteğinden yoksun kalanlar lehine hesaplanacak tazminatta, aktif dönem başlangıcına kadar geçen dönem için yetiştirme gideri ailenin net geliri esas alınarak hesaplanacak ve hesaplanan tutarın %10’u yetiştirme gideri olarak tenzil edilecektir. Söz konusu oran, hayatta olan ebeveynler için eşit şekilde bölünecektir.

6. DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATINDA ESAS ALINACAK PAY ORANLARI VE DESTEK SÜRESİ

Tazminat hesabında uygulamada yeknesaklık sağlamak maksadıyla genel şartlar ekinde destekten yoksun kalma tazminatı hesabında esas alınacak destek payları da açıkça düzenlenmiştir. Bu kapsamda, sağ kalan eş ve müteveffaya ikişer, çocuklar ile anne ve baba yönünden ise birer pay ayrılacağı öngörülmüştür.

Her destekten yoksun kalanın payı, toplam paya bölünerek hesaplanacaktır ve bu doğrultuda, destek kapsamından çıkan oldukça pay yapısı tekrar hesaplanacaktır. Kaza tarihi itibariyle müteveffanın bekar olması ihtimalinde, muhtemel evlenme yaşı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan evlenme ve boşanma istatistiklerindeki ülke ortalaması dikkate alınarak belirlenecek ve evlendikten sonra ise iki yıl ara ile toplam iki çocuk sahibi olacağı varsayımı uygulanarak hesaplama yapılacaktır.

Destekten yoksun kalan erkek çocuklar için destek süresi 18 yaş, kız çocuklar için 22 yaş olarak belirlenmiş olup lisans ve lisansüstü eğitim düzeyinde bulunan destekten yoksun kalan kişiler için cinsiyet ayrımı yapılmaksızın destek süresi sonu olarak 25 yaş belirlenmiştir. Sağ kalan eşin, işlemiş dönemde yeniden evlendiğinin bilinmesi durumunda da destek süresinin evlenme tarihinde biteceği hükmüne yer verilmiştir.

7. SÜREKLİ SAKATLIK TAZMİNATI HESABINDA ESAS ALINACAK SAĞLIK KURULU RAPORU

Sürekli iş görmezlik tazminatı bakımından esas alınacak sağlık kurulu raporlarının 20.02.2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda hazırlanacağı genel şartların “Kapsama Giren Teminat Türleri” başlıklı A.5 Maddesinin (c) bendi ile hüküm altına alınmıştır.

Anılan yönetmelikler kapsamında düzenlenecek kazadan kaynaklı iş göremezliği gösterir rapor için hak sahibinin sigorta şirketine yaptığı başvuruyu takip eden beş iş günü içinde sigorta şirketi tarafından ilgili sağlık kuruluşuna resmi yazı gönderileceği ifade edilmiştir.

Zarar gören üçüncü kişide yaralanmaya bağlı meydana gelen sekeller ile trafik kazası arasında illiyet bağının olmadığına ilişkin ispat yükü ise sigortacı tarafa yükletilmiştir. Bu kapsamda, sağlık kuruluna yapılacak itiraz üzerine mağdurun yaptığı harcamaların belgelendirilmesi halinde, sigortacı, sürekli sakatlık teminatı kapsamında söz konusu giderlerden sorumlu olacaktır.

Maluliyet oranının artışı durumunda ise, maluliyet artışını gösterir raporun, ilk ödemeye esas alınan Yönetmeliğe göre hazırlanması gerektiği hüküm altına alınmıştır.

8. BAKICI GİDERİ

Genel şartlar değişikliği ile, bakıcı gideri hesabı yönünden zarar görenin bakıcı desteğinden fiilen yararlanıp yararlanmadığına göre ikili ayrım yapılmıştır. Buna göre, bakıcı tutulduğunun belgelendirilmesi durumunda brüt asgari ücret üzerinden hesaplama yapılacak, aksi takdirde bekâr ve çocuksuz kişiler için geçerli AGİ dâhil net asgari ücret esas alınarak bakıcı gideri hesaplanacaktır.

Bununla beraber, Çocuklar için Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ve Erişkinler için Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelikte kısmî bağımlı olarak tanımlanan ve %50 ve üzerinde engel oranına sahip kişiler için %50 oranında, tam bağımlı olarak tanımlanan kişiler için ise %100 oranında bakıcı gideri hesaplanacağı düzenlenmiştir.

III. DİĞER DEĞİŞİKLİKLER

Genel şartlar değişikliğinde “arabulucu” tanımına yer verilmemiştir. Aynı şekilde; C.7 Maddesinin başlığı da “Sigortacıya Başvuru ve Yetkili Mahkeme” olarak değiştirilerek arabulucu başvuru esaslarının düzenlendiği kısımlar madde metninden çıkartılmıştır. 19.12.2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun ile Türk Ticaret Kanunu’na eklenen 5/A Maddesi uyarınca, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat taleplerine ilişkin ticari davalarda dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması zorunluluğu getirilmiş olduğundan genel şartlarda yapılan değişikliğin uygulamada herhangi bir farklılık yaratmayacağı öngörülmektedir.

Genel şartlar EK-6 ile düzenlenen tazminat ödemelerinde istenecek belgeler kapsamında kişisel bilgi doğrulama evrakı eklenerek gerçek kişiler bakımından; nüfus cüzdan fotokopisi ve imza beyanı, iletişim bilgileri, tüzel kişiler bakımından ise vergi levhası, ticaret sicil gazetesi, imza sirküleri ve sirkülerde yer alan yetkililerin nüfus cüzdan fotokopilerinin sigorta şirketine iletilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

SONUÇ

14.05.2015 tarihli ve 29355 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları” hakkında esaslı değişiklikler öngören yeni genel şartlar hükümleri 01.04.2020 tarihi itibariyle akdedilecek olan Zorunlu Mali Mesuliyet (Trafik) Sigorta sözleşmeleri yönünden yürürlüğe girecektir.

Sigorta poliçesinin teminat kapsamına ilişkin olarak, değer kaybı tazminatı bakımından teminat dışı hallere eklenen iki yeni hüküm haricinde yeni bir düzenleme içermeyen genel şart değişikliği, esas olarak; gerek değer kaybı gerekse bedeni zararlara ilişkin tazminat hesabı yöntemlerine ilişkin uygulamada yeknesaklığın sağlanması amacını taşımaktadır.

Bu kapsamda, değer kaybı tazminat hesap yöntemi kolay ve anlaşılır tablolar ile basitleştirilmiş, destekten yoksun kalma tazminatı ve sürekli sakatlık tazminatı hesabı konusunda uygulamada farklılıkların çıkmasına neden olan her bir hesap unsurunun ne şekilde esas alınacağı açık ve detaylı bir şekilde düzenlenerek sigorta şirketlerinin sorumluluğunun kapsamı konusunda yaşanan tereddütlerin giderilmesi hedeflenmiştir.

Türkiye Sigortalar Birliği basın bülteni için tıklayınız.